ಬೆಂಗಳೂರು, ಮಾರ್ಚ್ 25, 2025, 3:44 PM – ಗ್ರಾಹಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಕಾಯ್ದೆ, 2019 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರವು ಗ್ರಾಹಕರ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರ ಸಬಲೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ನವೀನ ಕಾನೂನು, ನಿಯಮಾವಳಿಗಳು ಹಾಗೂ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿದೆ. ಹೊಸ ಕಾಯ್ದೆಯು ಜಾಗತೀಕರಣ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಅವಿರತ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟು, 1986ರ ಹಿಂದಿನ ಕಾಯ್ದೆಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿ ಗ್ರಾಹಕರ ರಕ್ಷಣೆಯ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ಆಧುನೀಕರಿಸಿದೆ.
ನಿಯಂತ್ರಣ ಆದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಬಿಐಎಸ್ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣ
- ಗುಣಮಟ್ಟ ನಿಯಂತ್ರಣ ಆದೇಶಗಳು:
ಕೇಂದ್ರವು ಕೈಗಾರಿಕೆ, ನಿರ್ಮಾಣ ಕ್ಷೇತ್ರ ಹಾಗೂ ಇತರ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಮೇಲೆ ಬಿಐಎಸ್ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣವನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸುವ ಹಲವು ಗುಣಮಟ್ಟ ನಿಯಂತ್ರಣ ಆದೇಶಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿದೆ. ಇದರಿಂದ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಮೇಲೆ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಮೂರನೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಭರವಸೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ದೇಶದ ಗುಣಮಟ್ಟ ಪರಿಸರವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. - ಸಿಸಿಪಿಎ ಸ್ಥಾಪನೆ:
24.07.2020 ರಂದು ಕೇಂದ್ರ ಗ್ರಾಹಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ (ಸಿಸಿಪಿಎ) ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ನಂತರ, ಅನ್ಯಾಯದ ವ್ಯಾಪಾರ ಅಭ್ಯಾಸಗಳಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಉಂಟಾಗುವ ಹಾನಿಯನ್ನು ತಡೆಯಲು, ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಮರುಪಾವತಿ, ಹಣ ಮರುಪಾವತಿ ಮತ್ತು ಹಿಂತಿರುಗಿಸುವಿಕೆ ಸೇರಿದಂತೆ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿದೆ.
ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್, ಡಾರ್ಕ್ ಪ್ಯಾಟರ್ನ್ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕ ವಿಮರ್ಶೆಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣ
- ಡಾರ್ಕ್ ಪ್ಯಾಟರ್ನ್ ನಿಯಂತ್ರಣ:
2023 ರ “ಡಾರ್ಕ್ ಪ್ಯಾಟರ್ನ್‌ಗಳ ತಡೆಗಟ್ಟುವಿಕೆ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕಾಗಿ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳು” ಅನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದು, ಸುಳ್ಳು ತುರ್ತು, ಬೈಟ್ ಜಾಹೀರಾತು, ಬಾಸ್ಕೆಟ್ ಸ್ನೀಕಿಂಗ್, ಇಂಟರ್ಫೇಸ್ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ ಮತ್ತು ಇತರ ಅನ್ಯಾಯದ ವ್ಯವಹಾರ ಅಭ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. - ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್ ನಿಯಮಗಳು:
ಗ್ರಾಹಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ (ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್) ನಿಯಮಗಳು, 2020 ರ ಮೂಲಕ ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ, ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳ “ಸುರಕ್ಷತಾ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ” ಮತ್ತು ನಿಯಮಾವಳಿಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಲು ಕಂಪನಿಗಳು ಬದ್ಧವಾಗಿವೆ. 13 ಪ್ರಮುಖ ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್ ಕಂಪನಿಗಳು ಈ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಗೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದವು. - ಗ್ರಾಹಕ ವಿಮರ್ಶೆಗಳ ಮಾನದಂಡಗಳು:
ಬಿಐಎಸ್ 23.11.2022 ರ ‘ಆನ್‌ಲೈನ್ ಗ್ರಾಹಕ ವಿಮರ್ಶೆಗಳು’ ಮಾನದಂಡದ ಮೂಲಕ, ವಿಮರ್ಶೆಗಳ ಸಂಗ್ರಹ, ಮಿತಗೊಳಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಕಟಣೆಯ ತತ್ವಗಳು ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಿವೆ. ಈ ಮಾನದಂಡವು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಆನ್‌ಲೈನ್ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುತ್ತದೆ.
ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿ ಮತ್ತು ಪರಿಹಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆ
- ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿ (ಎನ್‌ಸಿಎಚ್):
ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಇಲಾಖೆ ನಡೆಸುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಹಾಯವಾಣಿಯ ಮೂಲಕ, ಗ್ರಾಹಕರು 17 ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ (1915 ಟೋಲ್-ಫ್ರೀ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಚಾನೆಲ್‌ಗಳು – WhatsApp, SMS, ಇಮೇಲ್, ಆಪ್ ಮತ್ತು ವೆಬ್‌ಪೋರ್ಟಲ್) ತಮ್ಮ ದೂರುಗಳನ್ನು ನೋಂದಾಯಿಸಬಹುದು.- ‘ಸಮನ್ವಯ’ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, 1049 ಕಂಪನಿಗಳು ನೇರವಾಗಿ ಗ್ರಾಹಕರ ದೂರುಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸುತ್ತಿವೆ.
- ಕೋಚಿಂಗ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ 600 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆಕಾಂಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ₹1.56 ಕೋಟಿ ಮರುಪಾವತಿಯನ್ನು ಖಾತ್ರಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.
ದಾರಿತಪ್ಪಿಸುವ ಜಾಹೀರಾತುಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಕ್ರಮ
- ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ದಂಡ:
ದಾರಿತಪ್ಪಿಸುವ ಜಾಹೀರಾತುಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕಾಗಿ 24 ತರಬೇತಿ (ಕೋಚಿಂಗ್) ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ₹77 ಲಕ್ಷ 60 ಸಾವಿರ ದಂಡ ವಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ. - ವಿಮರ್ಶೆ ಮತ್ತು ಕ್ರಮ:
ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕಡ್ಡಾಯ ಬಿಐಎಸ್ ಮಾನದಂಡಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸದ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೆಶರ್ ಕುಕ್ಕರ್ ಗಳ ಮಾರಾಟದ ವಿರುದ್ಧ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಂಡಿದೆ. - ವಿಮಾನ ಮತ್ತು ಟಿಕೆಟ್ ಮರುಪಾವತಿ:
ಕೋವಿಡ್-19 ಲಾಕ್‌ಡೌನ್‌ನಿಂದ ರದ್ದಾದ ವಿಮಾನಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರಯಾಣ ಕಂಪನಿಗಳು ₹1,454 ಕೋಟಿ ಮರುಪಾವತಿಯನ್ನು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡಿವೆ.
ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕ ರಕ್ಷಣೆಯ ಮಹತ್ವ
ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಇಲಾಖೆಯು, ಉಪಕ್ರಮಗಳು ಮತ್ತು ಕಠಿಣ ನಿಯಮಗಳ ಮೂಲಕ ಗ್ರಾಹಕರ ಹಕ್ಕುಗಳ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುತ್ತಿದೆ. ಕೇಂದ್ರ ಗ್ರಾಹಕ, ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಿತರಣಾ ರಾಜ್ಯ ಸಚಿವ ಶ್ರೀ ಬಿ.ಎಲ್. ವರ್ಮಾ ಅವರ ಲಿಖಿತ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ, ಇವುಗಳ ಮಹತ್ವವನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಗ್ರಾಹಕರ ಸುರಕ್ಷತೆ, ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಗುಣಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಅನ್ಯಾಯದ ವ್ಯಾಪಾರ ಅಭ್ಯಾಸಗಳ ವಿರುದ್ಧದ ಕ್ರಮಗಳು ದೇಶದ ಸಮಗ್ರ ಗ್ರಾಹಕ ಪರಿಸರವನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಸಾರಾಂಶ:
ಗ್ರಾಹಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಕಾಯ್ದೆ, 2019 ರ ಹೊಸ ನಿಯಮಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ರಮಗಳ ಮೂಲಕ, ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕರ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸುರಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಲು, ವಿವಿಧ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಗುಣಮಟ್ಟ, ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್ ನಿಯಮಗಳು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕ ವಿಮರ್ಶೆಗಳ ಮಾನದಂಡಗಳು ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಿವೆ. ಈ ಉಪಕ್ರಮಗಳು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ತ್ವರಿತ, ಸಮಗ್ರ ಮತ್ತು ಸಮಾನ ಅಪೇಕ್ಷಿತ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತಿವೆ.
