ನವದೆಹಲಿ, – ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನಡುವಿನ ದ್ವಿಪಕ್ಷೀಯ ಸಂಬಂಧಗಳು ಕಳೆದ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ತೀವ್ರ ಒತ್ತಡದಲ್ಲಿವೆ. ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಗಸುತಿ ದಾಳಿಗಳು, ವಿಫಲವಾದ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಮಾತುಕತೆಗಳು ಮತ್ತು ದ್ವಿಪಕ್ಷ ಒಕ್ಕೂಟದ ಸಹಕಾರ ಕುಸಿತದಿಂದಾಗಿ, ಎರಡೂ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವೆ ಯುದ್ಧದ ಭೀಕರ ಸಂಭಾವನೆಯ ಕುರಿತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಾಗೂ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ತಜ್ಞರು ಎಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. 2023ರ ಕಾರ್ಗಿಲ್ ಘಟನೆಯ 25ನೇ ವಾರ್ಷಿಕ ಸ್ಮರಣೆ, 2024ರ ಗಡಿಯ ತೀವ್ರ ಘರ್ಷಣೆಗಳು ಮತ್ತು 2025ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಮಾತುಕತೆಗಳ ವಿಫಲತೆಯಿಂದ ಈ ಉದ್ವಿಗ್ನ ಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಗಂಭೀರವಾಗಿದೆ. ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು ಒಂದೇ ಸತ್ಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ: ಯುದ್ಧದಿಂದ ಕೇವಲ ವಿನಾಶವಷ್ಟೇ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಶಾಂತಿಯುತ ಮಾರ್ಗವೇ ದೀರ್ಘಕಾಲೀನ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಒಡ್ಡಬಲ್ಲದು.
ಇತ್ತೀಚಿನ ಸನ್ನಿವೇಶ: ಉದ್ವಿಗ್ನತೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ
- 2024–2025ರ ಗಡಿ ಘರ್ಷಣೆಗಳು
2024ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಗಡಿಯ ಶ್ರೀನಗರ–ಪುಂಚ್ ಸೆಕ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಗಸುತಿ ದಾಳಿಗಳು ಎರಡೂ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸೇನೆಗಳ ನಡುವೆ ತೀವ್ರ ಘರ್ಷಣೆಗೆ ಕಾರಣವಾದವು. ಈ ಘರ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಠ 15 ಯೋಧರು ಮತ್ತು 20ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ನಾಗರಿಕರು ಗಾಯಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ವರದಿಗಳು ತಿಳಿಸಿವೆ. ಗಡಿಯ ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಕ್ಕೆ ಗಂಭೀರ ಹಾನಿಯಾಗಿದ್ದು, ಶಾಲೆಗಳು, ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುತ್ ಘಟಕಗಳು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸದಂತಾಗಿವೆ. ಈ ಘಟನೆಯು ಗಡಿಯ ಎರಡೂ ಕಡೆಯ ಜನರಲ್ಲಿ ಭಯ ಮತ್ತು ಅನಿಶ್ಚಿತತೆಯನ್ನು ತುಂಬಿದೆ. - ವಿಫಲವಾದ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಮಾತುಕತೆಗಳು
2025ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಜಿನಿವಾದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಭಾರತ–ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಪರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾತುಕತೆಗಳ ರೌಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಗಡಿ ವಿವಾದ, ಜಲ ಹಂಚಿಕೆ (ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಿಂಧೂ ನದಿ ಒಪ್ಪಂದ) ಮತ್ತು ಭಯೋತ್ಪಾದನೆ ನಿಗ್ರಹದ ವಿಷಯಗಳು ಚರ್ಚೆಗೆ ಬಂದವು. ಆದರೆ, ಎರಡೂ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಅಪನಂಬಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಫಲತೆಯು ಎರಡೂ ದೇಶಗಳ ಜನರಲ್ಲಿ ಹತಾಶೆಯನ್ನು ಮೂಡಿಸಿದೆ. - ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸುರಕ್ಷತಾ ಎಚ್ಚರಿಕೆ
ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸುರಕ್ಷತಾ ಸಮಿತಿಯ ಇತ್ತೀಚಿನ ವರದಿ (ಮೇ 2025) ಪ್ರಕಾರ, “ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧದ ಒತ್ತಡವು ಕಳೆದ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತ 40% ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.” ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿ ಗಡಿ ಗಸುತಿಗಳು, ರಾಜಕೀಯ ಧ್ರುವೀಕರಣ ಮತ್ತು ಎರಡೂ ದೇಶಗಳ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದದ ಭಾಷಣಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಕ್ಕೂಟಗಳಾದ ಯುಎನ್ ಮತ್ತು ಎಸ್‌ಎಎಫ್‌ಸಿ ಕೂಡ ಈ ಸನ್ನಿವೇಶವನ್ನು “ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದ ಸ್ಥಿರತೆಗೆ ಗಂಭೀರ ಕಾಳಜಿ” ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿವೆ.
ಯುದ್ಧದ ಭೀಕರ ಪರಿಣಾಮಗಳು: ‘ಲಾಭ’ ಇಲ್ಲ, ಕೇವಲ ‘ನಷ್ಟ’
ಪರಮಾಣು ಅಪಾಯ
ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಎರಡೂ ಪರಮಾಣು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾಗಿವೆ. 2025ರ ಫೆಬ್ರವರಿಯಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಜಾಗತಿಕ ಪರಮಾಣು ಸುರಕ್ಷತಾ ಶೃಂಗಸಭೆಯಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದ ಈ ಉದ್ವಿಗ್ನ ಸನ್ನಿವೇಶವು ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದುವಾಗಿತ್ತು. ತಜ್ಞರ ಪ್ರಕಾರ, ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಘರ್ಷಣೆಯೂ ಪರಮಾಣು ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು, ಇದರಿಂದ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರ ಸಾವು, ಪರಿಸರ ವಿನಾಶ ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ಕುಸಿತವನ್ನು ತರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ. “ಒಂದು ಪರಮಾಣು ದಾಳಿಯು ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾವನ್ನು ದಶಕಗಳ ಕಾಲ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಬಹುದು,” ಎಂದು ಶೃಂಗಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಎಚ್ಚರಿಸಿದರು.
ಮಾನವೀಯ ದುಃಖ
ಕಳೆದ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ (2023–2025) ಗಡಿ ಘರ್ಷಣೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಜಮ್ಮು–ಕಾಶ್ಮೀರ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಖೈಬರ್ ಪಖ್ತುಂಕ್ವಾ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ 50,000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕುಟುಂಬಗಳು ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿವೆ. ಈ ಜನರು ಶಿಬಿರಗಳಲ್ಲಿ ಕಷ್ಟದ ಜೀವನ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ, ಮಕ್ಕಳ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿಂದ ವಂಚಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಯುನಿಸೆಫ್‌ನ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 1.2 ಲಕ್ಷ ಮಕ್ಕಳು ಶಾಲೆಯಿಂದ ಹೊರಗುಳಿದಿದ್ದಾರೆ, ಇದು ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಸ್ಥಿರತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು.
ಆರ್ಥಿಕ ಕುಸಿತ
ಗಡಿಯ ಉದ್ವಿಗ್ನತೆಯಿಂದಾಗಿ ಭಾರತ–ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನಡುವಿನ ವ್ಯಾಪಾರವು ಕಳೆದ ಮೂರು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ 70% ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ. ಚಿತ್ರದುರ್ಗ–ಲಾಹೋರ್ ವ್ಯಾಪಾರ ಕಾರಿಡಾರ್‌ನ ಸಾರಿಗೆ ಮಾರ್ಗಗಳು ಬಹುತೇಕ ಮುಚ್ಚಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ, ಇದರಿಂದ ಎರಡೂ ದೇಶಗಳ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಉದ್ಯಮಿಗಳಿಗೆ ಭಾರೀ ನಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ಜವಳಿ ರಫ್ತು ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಕೃಷಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯು ಕುಸಿದಿದೆ. ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿತ್ತೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಯುದ್ಧವಾದರೆ ಎರಡೂ ದೇಶಗಳ ಜಿಡಿಪಿಯು ಕನಿಷ್ಠ 15% ಕುಸಿಯಬಹುದು, ಇದು ದಶಕಗಳ ಕಾಲ ಆರ್ಥಿಕ ಚೇತರಿಕೆಗೆ ತೊಡಕಾಗಬಹುದು.
ಶಾಂತಿಯುತ ಪರಿಹಾರ: ಶ್ರೇಷ್ಠ ಮಾರ್ಗ
ಯುದ್ಧದ ಭೀಕರ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು, ಶಾಂತಿಯುತ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವುದು ಅನಿವಾರ್ಯ. ಈ ಕೆಳಗಿನ ಕ್ರಮಗಳು ಎರಡೂ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ದೀರ್ಘಕಾಲೀನ ಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು ತರಬಹುದು:
- ತಟಸ್ಥ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ
2025ರ ಮಾರ್ಚ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೌದಿ ಅರೇಬಿಯದ ರಿಯಾದ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಭದ್ರತಾ ಸಮಿತಿಯ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ, ತಟಸ್ಥ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಶಾಂತಿ ಒಪ್ಪಂದದ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ಒಪ್ಪಂದವು ಗಡಿ ಗಸುತಿಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಸೈನಿಕರನ್ನು ಹಿಂತೆಗೆಯಲು ಒಂದು ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ಒಡ್ಡಿತು. ಈ ರೀತಿಯ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯನ್ನು ಯುಎನ್‌ನಂತಹ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಮೂಲಕ ಮುಂದುವರಿಸಬೇಕು ಎಂದು ತಜ್ಞರು ಸಲಹೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. - ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ಸಹಕಾರ
“ಒಂದು ರಸ್ತೆ, ಒಂದು ಗ್ರಾಮ” ಯೋಜನೆಯ ಮೂಲಕ ಗಡಿಯ ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಜಮ್ಮು–ಕಾಶ್ಮೀರ ಮತ್ತು ಪಾಕ್ ಆಕ್ರಮಿತ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಸೌರಶಕ್ತಿ ಯೋಜನೆಗಳು, ಕೃಷಿ ಸಂಸ್ಕರಣ ಘಟಕಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಬಹುದು. ಇದು ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗಾವಕಾಶಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿ, ಯುವಕರಲ್ಲಿ ಉಗ್ರಗಾಮಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಆಕರ್ಷಣೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗಬಹುದು. - ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವಿನಿಮಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು
2025ರ ಫೆಬ್ರವರಿಯಲ್ಲಿ ದುಬೈನಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾದ “ಭಾರತ–ಪಾಕ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ಕಲಾ ಮೇಳ”ವು ಎರಡೂ ದೇಶಗಳ ಯುವ ಜನರಲ್ಲಿ ಸೌಹಾರ್ದತೆಯನ್ನು ಬೆಳೆಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. ಇಂತಹ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಗಡಿಯ ಎರಡೂ ಕಡೆಯ ಶಾಲೆಗಳು, ಕಾಲೇಜುಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಬೇಕು. ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡೆಯಂತಹ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಹಕಾರವು ಜನರ ನಡುವಿನ ಅಂತರವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು. - ಜಲ ಹಂಚಿಕೆ ಒಪ್ಪಂದದ ಮರುಪರಿಶೀಲನೆ
ಸಿಂಧೂ ನದಿ ಜಲ ಹಂಚಿಕೆ ಒಪ್ಪಂದವು ಎರಡೂ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ವಿವಾದದ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಆಧುನಿಕ ತಾಂತ್ರಿಕತೆ ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮರುಪರಿಶೀಲಿಸಿ, ಎರಡೂ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಸಮಾನ ಪ್ರಯೋಜನವಾಗುವಂತೆ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ರೂಪಿಸಬೇಕು.
ತೀರ್ಮಾನ
2025ರ ಮೇ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತ–ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನಡುವಿನ ಉದ್ವಿಗ್ನತೆಯು ಗರಿಷ್ಠ ಮಟ್ಟವನ್ನು ತಲುಪಿದೆ. ಇತಿಹಾಸದಿಂದ ಕಲಿತ ಪಾಠಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಸ್ತುತ ಆರ್ಥಿಕ, ಮಾನವೀಯ ಮತ್ತು ಪರಿಸರದ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ: ಯುದ್ಧವು ಯಾವುದೇ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಪರಿಹರಿಸದೆ, ಅದನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ತೀವ್ರಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಶಾಂತಿಯುತ ಚರ್ಚೆ, ಸಹಕಾರ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಂನಾದದ ಮೂಲಕ ಮಾತ್ರ ಈ ಎರಡು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ತಮ್ಮ ಜನರಿಗೆ ಸ್ಥಿರತೆ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಒಡ್ಡಬಹುದು.
ಈ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಾಯಕರು, ಜನಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು, ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರು ಶಾಂತಿಯ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಬೇಕು. “ಯುದ್ಧವು ಕೇವಲ ಗಾಯಗಳನ್ನು ತರುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಶಾಂತಿಯು ಗಾಯಗಳನ್ನು ಮಾಯಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ,” ಎಂಬ ಗಾಂಧೀಜಿಯ ಮಾತುಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿವೆ.
